Σήμερα 25 Νοεμβρίου 2024 τιμούμε την ημέρα που ανακηρύχθηκε από το ΟΗΕ το 1999 ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.

Αναγνωρίζουμε την επιτακτική ανάγκη πρόληψης του φαινομένου αυτού και συμβάλλουμε ενεργά στην ενημέρωση των παιδιών και των εφήβων, για τις υγιείς και ισότιμες σχέσεις που διέπονται από σεβασμό, και στην ενδυνάμωση των κοριτσιών που υποστηρίζουμε ώστε να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους και να μην δέχονται καμία μορφή βίας σε καμία κοινωνική και οικογενειακή τους σχέση.

Δυστυχώς κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 είδαμε τις καταγραφές περιστατικών σωματικής βίας κατά των γυναικών να αυξάνονται. Η ενδοοικογενειακή βία απασχολεί όλο και περισσότερο τις αρχές, τις κοινωνικές υπηρεσίες και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, παράλληλα πολλές γυναίκες γίνονται στόχος βίας στο διαδίκτυο και στην εργασία.

Σύμφωνα με το άρθρο 3(a) της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας στην Κωνσταντινούπολη στις 11/5/2011, η βία κατά των γυναικών -συμπεριλαμβανομένων και των κοριτσιών από 18 χρόνων- αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και περιλαμβάνει όλες τις έμφυλες πράξεις βίας που οδηγούν ή είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική και οικονομική ζημία ή πόνο των γυναικών συμπεριλαμβανομένων και των απειλών τέτοιων πράξεων, του εξαναγκασμού ή της αυθαίρετης στέρησης της ελευθερίας στη δημόσια και στην ιδιωτική ζωή. Η σύμβαση εξηγεί την έννοια έμφυλη βία κατά των γυναικών ως «βία που στρέφεται εναντίων μιας γυναίκας επειδή είναι γυναίκα ή που πλήττει τις γυναίκες δυσανάλογα».

Στο κέντρο Προνόηση είμαστε δίπλα στα παιδιά και τους εφήβους και δρούμε προληπτικά στο φαινόμενο αυτό. Ενθαρρύνουμε και παροτρύνουμε όσες υποστηρίζουμε να μιλούν ανοιχτά για οτιδήποτε τους προβληματίζει ως προς τις συμπεριφορές που δέχονται και τις σχέσεις που δομούν στην οικογένεια, στις φιλίες και στις στενές διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Απαραίτητη η αλλαγή των στερεοτύπων 

Η βία κατά των γυναικών έχει γίνει ανεκτή και έχει θεμελιωθεί στη διάρκεια των αιώνων, παρά τις μεταβολές των κοινωνιών, την ενίσχυση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και τα κινήματα που αφύπνισαν σε ένα βαθμό τον κόσμο και έκαναν ορατά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες ανά την υφήλιο. 

Φαίνεται ότι η ενίσχυση της ισότητας των φύλων είναι μια καθημερινή πρόκληση, διότι η επιβολή του νόμου δεν είναι αρκετή για να αλλάξει τις αντιλήψεις για τα φύλα στον πολιτισμό μας. Η αλλαγή των στερεοτύπων προϋποθέτει τη συνεργασία όλων των φορέων: η πολιτεία και οι ιδιωτικοί φορείς έχουν καθήκον να προστατεύουν τις γυναίκες από τη θυματοποίηση.

Στο κέντρο Προνόηση παρατηρούμε ότι γυναίκες που φέρουν μέσα τους επιβλαβή στερεότυπα για το ρόλο της γυναίκας αντιμετωπίζουν προβλήματα στις σχέσεις τους και δείχνουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και ποιότητα ζωής. Απόψεις όπως «η γυναίκα πρέπει να έχει κατανόηση και να υποχωρεί σε κάθε συμπεριφορά του συζύγου», ή η παραδοχη ότι είναι αποδεκτή ιδιότητα του άντρα να είναι απότομος, απόμακρος και κάποιες φορές κακότροπος και βίαιος αλλά και ο φόβος για τον χωρισμό οδηγούν τις γυναίκες να παραμένουν σε σχέσεις και γάμους όπου δέχονται τουλάχιστον ψυχολογική βία.  

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση απόψεων και στην απόκτηση γνώσης σχετικά με τα φύλα και τα στερεότυπα γύρω από αυτά. Η πόλωση που παρατηρούμε σε ορισμένα κοινωνικά δίκτυα είναι ένα θλιβερό φαινόμενο που ενισχύεται από χρήστες κλεισμένους σε μονοθεματικά echo chambers, όπου ανακυκλώνουν τις ίδιες απόψεις επιβεβαιώνοντας ο ένας τον άλλον ότι έχει δίκιο. Σε τέτοιου είδους διαδικτυακούς τόπους καλλιεργούνται μεταξύ άλλων και μισογυνικές απόψεις που δαιμονοποιούν τη γυναίκα στον μεταμοντέρνο δυτικό κόσμο. Επίσης η πιο-πολύ-από-ποτέ διαδεδομένη και πανεύκολα προσβάσιμη -ακόμα και σε προεφήβους και παιδιά- πορνογραφία διαμορφώνει την εντύπωση ότι η γυναίκα είναι ένα αντικείμενο προς χρήση με σκοπό την απόλαυση, συνεχώς και πάντα πρόθυμο και διαθέσιμο. Επιπροσθέτως τα πρώτα μοντέλα των sex robots που έχουν βγει στην αγορά παγκοσμίως είναι γένους θηλυκού με υπερτονισμένα τα σεξουαλικά χαρακτηριστικά στο σώμα και στον στοιχειώδη λόγο που διαθέτουν. Όσο απομακρύνεται η τεχνολογία και τα μέσα επικοινωνίας από την πραγματική φύση της γυναίκας τόσο πιο πολύ θα διαστρευλώνεται η υπόστασή της και ο ρόλος της στην κοινωνία.

Ψυχολογικές καταστάσεις που οδηγούν στη βία από το σύντροφο/σύζυγο

Προαναφέρθηκαν κάποιες παγιωμένες απόψεις που μπορεί να οδηγήσουν μια γυναίκα να δεχθεί βίαιες συμπεριφορές εντός της σχέσης και του γάμου της. Σε αυτές έρχονται να προστεθούν ορισμένες ψυχολογικές καταστάσεις που συχνά οδηγούν στη βία προς τις γυναίκες στα πλαίσια των διαπροσωπικών σχέσεων. Η πρόληψη της βίας προς μια γυναίκα είναι ουσιαστικά η καλλιέργεια του σεβασμού προς τον άλλο και προς τον εαυτό της, της αίσθηση ισότητας και της υγιούς επικοινωνίας με σκοπό την επίλυση των συγκρούσεων και των προβλημάτων που προκύπτουν εντός της σχέσης. Συχνά τα παραπάνω παρεμποδίζονται από την ανασφάλεια του συντρόφου αλλά της ίδιας της γυναίκας. Άνδρες που έχουν μεγαλώσει με τα πρότυπα ενός εξουσιαστικού και κυριαρχικού άνδρα είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν κακοποιητικά τη σύντροφό τους. Η έλλειψη εμπιστοσύνης, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η υπέρμετρη ανασφάλεια, ο φόβος απόρριψης και η ανάγκη επιβεβαίωσης του συντρόφου είναι πιθανόν να επηρεάσει αρνητικά μια σχέση και να προκαλεί συχνές συγκρούσεις, υπερβολικό έλεγχο, χειρισμούς, εκβιασμούς και απειλές στην καθημερινότητα της σχέσης, μεθόδους δηλαδή άσκησης ψυχολογικής βίας και σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί και στη σωματική βία. Μάλιστα οι παραπάνω συμπεριφορές είναι πιθανόν να ερμηνεύονται από το σύντροφο -ή και τη γυναίκα- ως δείγμα πάθους ή αγάπης ενισχύοντας το φαινόμενο βίας.

Υψίστης σημασίας η γονεϊκότητα  

Στο κέντρο Προνόηση ενθαρρύνουμε πάντοτε την ουσιαστική επικοινωνία γονιών-παιδιών, ώστε να χτιστεί βήμα βήμα σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να μη φοβούνται να μιλήσουν ανοιχτά στους γονείς τους, να εκφράσουν απορίες και να διηγηθούν γεγονότα και εμπειρίες  που έζησαν. 

Ο ρόλος της οικογένειας είναι πολύ σημαντικός στην ενδυνάμωση του κοριτσιού και στην καλλιέργεια αξιών όπως ο σεβασμός στις γυναίκες για το αγόρι. Η μίμηση είναι η πιο αυτόματη μάθηση για τα παιδιά. Έχει συνδεθεί η παρουσία του παιδιού σε βίαιες σκηνές στο σπίτι που προέρχονται από τους γονείς του και το οικογενειακό περιβάλλον με την άσκηση ή την αποδοχή βίας στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Επιπλέον η χρήση ουσιών και η προβληματική χρήση αλκοόλ από τους γονείς, η κακοποίηση των παιδιών και η παραμέλησή τους συχνά οδηγεί τα παιδιά στη βία εντός των σχέσεων που προσπαθούν να δομήσουν. Επίσης η απορριπτική στάση του γονιού προς το παιδί, η ακύρωση των συναισθημάτων του και η γενικότερη σκληρότητα στη διαπαιδαγώγησή του έχει φανεί ότι πολλές φορές οδηγεί σε παραβατική και κακοποιητική συμπεριφορά των εφήβων, συγκεκριμένα σε βία στις φιλικές και ρομαντικές σχέσεις. 

Στον αντίποδα, γονείς που έχοντας καλές προθέσεις υπερπροστατεύουν τα παιδιά τους μπορεί να προκαλέσουν στα παιδιά ευαλωτότητα ή ροπή προς τη βία. Το υπερβολικό άγχος του γονέα που οδηγεί στον συνεχή έλεγχο και την παρεμβατικότητα του γονιού στην καθημερινότητα του παιδιού είναι χαρακτηριστικά του «γονέα ελικόπτερο», ένα πρότυπο γονέα που σε πολλές περιπτώσεις ασκεί ψυχολογική βία στα παιδιά. Η βία αυτή έχει τη μορφή της καταπίεσης και της αυστηρής κατεύθυνσης που πνίγει την ελευθερία της έκφρασης και του αυθορμητισμού των παιδιών. Όταν όμως προτρέπουμε τους γονείς να σκεφτούν ότι με αυτόν τον τρόπο μπορεί να φέρεται σε ένα κορίτσι και ο σύντροφός της αργότερα, τότε αυτή η ιδέα τούς φοβίζει και είναι πολλές οι φορές που αντιλαμβάνονται την επικινδυνότητα αυτού του μοντέλου γονεϊκότητας.  

Η ενίσχυση των θετικών στοιχείων του παιδιού και η οριοθέτηση χωρίς κριτική και χαρακτηρισμούς βοηθάει τα παιδιά να αναπτύξουν ισχυρή προσωπικότητα και αυτοεκτίμηση, και να επιζητούν στις σχέσεις τους εποικοδομητική επικοινωνία χωρίς τοξικές εκφάνσεις.

Στην περίπτωση που το παιδί είναι μάρτυρας ενδοοικογενειακής βίας στα μέλη της οικογένειας, είναι πολύ πιθανό το παιδί αυτό να ενδοβάλει αυτό το πρότυπο σχέσης και να αποδεχτεί τη βίας στη ζωή του ως κάτι φυσιολογικό και αρεστό. Η άμεση θεραπευτική παρέμβαση σε αυτά τα παιδιά είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση του τραύματός τους.

Τα αποτυπώματα του σχολικού και διαδικτυακού εκφοβισμού 

Παιδιά που υφίστανται ή ασκούν σχολικό εκφοβισμό (bullying) πιθανόν να ασκήσουν βία στις διαπροσωπικές τους σχέσεις στο μέλλον. Ο σχολικός εκφοβισμός που δεν έχει αντιμετωπιστεί έγκαιρα και σωστά μαθαίνει στα παιδιά ότι αυτός είναι ο τρόπος που η κοινωνία επιλύει τις διαφορές. Επιπλέον τα παιδιά σήμερα έχουν πρόσβαση μέσω της τεχνολογίας σε εικονικά περιβάλλοντα όπου αλληλεπιδρούν, κυρίως οι έφηβοι, και δυστυχώς παρατηρούμε ότι η χρήση της τεχνολογίας από τους εφήβους συσχετίζεται σε υψηλό βαθμό με την άσκηση βίας προς τα κορίτσια. Η διαδικτυακή βία μπορεί να εμφανιστεί ως συνέχεια ή πρόδρομος βίαιης συμπεριφοράς στην πραγματική ζωή. Πολύ συχνή είναι η ψυχολογική βία μέσω εξευτελιστικών σχολίων για την εξωτερική εμφάνιση του κοριτσιού ή της γυναίκας, η παρενόχληση βάσει φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού, η διαδικτυακή παρακολούθηση, ο εκβιασμός και το doxxing, δηλαδή η δημόσια κοινοποίηση προσωπικών πληροφοριών του θύματος χωρίς τη συναίνεσή του. 

Η παρορμητικότητα εκπυρσοκροτεί

Ο ρόλος του σχολείου και των άλλων ψυχοπαιδαγωγικών φορέων είναι πρωτίστως η καθοδήγηση των παιδιών στην διαχείριση των ενστίκτων τους και των συναισθημάτων τους. Αυτό σημαίνει ότι οι επιθετικές τάσεις των παιδιών μετουσιώνονται σε αθλητισμό, σε ευγενή άμιλλα, σε πείσμα για την κατάκτηση της γνώσης. Επίσης σημαίνει οι ερωτικές ενορμήσεις των παιδιών που κορυφώνονται στην εφηβεία να μην εκφράζονται παρορμητικά αλλά με σύνεση και αυτοέλεγχο, ώστε να μην οδηγήσουν σε τραυματικές εμπειρίες για τα κορίτσια και σε παγιωμένες αντιλήψεις για τις γυναίκες και τη σεξουαλικότητά τους.  

Ο ρόλος του σχολείου και των άλλων ψυχοπαιδαγωγικών φορέων είναι πρωτίστως η καθοδήγηση των παιδιών στην διαχείριση των ενστίκτων τους και των συναισθημάτων τους. Αυτό σημαίνει ότι οι επιθετικές τάσεις των παιδιών μετουσιώνονται σε αθλητισμό, σε ευγενή άμιλλα, σε πείσμα για την κατάκτηση της γνώσης. Επίσης σημαίνει οι ερωτικές ενορμήσεις των παιδιών που κορυφώνονται στην εφηβεία να μην εκφράζονται παρορμητικά αλλά με σύνεση και αυτοέλεγχο, ώστε να μην οδηγήσουν σε τραυματικές εμπειρίες για τα κορίτσια και σε παγιωμένες αντιλήψεις για τις γυναίκες και τη σεξουαλικότητά τους.  

Σε παιδιά και εφήβους με ΔΕΠ-Υ, άγχος, αυτισμό και κατάθλιψη παρατηρούμε συχνά παρόρμηση σε πράξεις με σκοπό την αυτονόμηση ή την απόλαυση αλλά τελικά αυτές οι πράξεις τα βλάπτουν και τα πληγώνουν. Στο κέντρο Προνόηση δουλεύουμε με τα παιδιά και τους εφήβους για τη δόμηση ισχυρής αυτοεκτίμησης και υγιούς αυτοελέγχου με σκοπό την ισορροπημένη ζωή χωρίς αρνητικές συνέπειες για τα ίδια. Για παράδειγμα ανοχή βίαιης συμπεριφοράς από ένα αγόρι που τους φαίνεται ελκυστικό, ανοχή εκφοβισμού και υποτίμησης από την «αρχηγό της παρέας», χρήση ουσιών και εμπλοκή σε σεξουαλικές πράξεις με σκοπό την επιβεβαίωση και την αίσθηση του ανήκειν σε παρέες που θα επιβραβεύσουν ένα κορίτσι για τέτοιες συμπεριφορές και άλλες εμπειρίες που έχουν σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις στο κορίτσι που μεγαλώνει, όπως δυσφορία, ψυχοσωματικό άγχος, κρίσεις πανικού, τραύμα, διαταραχές διατροφής και ύπνου.    

Η πρόληψη και η ανοιχτή επικοινωνία σώζουν

Στο κέντρο Προνόηση φροντίζουμε τα κορίτσια και οι γυναίκες να γνωρίσουν τον εαυτό τους, να τον αγαπήσουν για αυτό που είναι και παράλληλα να αντιλαμβάνονται τους κινδύνους της σύγχρονης κοινωνίας, ώστε να προστατευτούν από αυτούς. Δρούμε προληπτικά με τα κατάλληλα θεραπευτικά εργαλεία και μιλάμε ανοιχτά στα κορίτσια για τις προκλήσεις που θα συναντήσουν στο σώμα τους, στις σχέσεις τους, και για ό,τι φέρουν μέσα τους από την οικογένειά τους. Συνεργαζόμαστε με ιατρούς και φορείς για τη βέλτιστη ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών που υποστηρίζουμε. Ενθαρρύνουμε τις θεραπευόμενες να γνωρίζουν και να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, να αναπτύξουν την συναισθηματική και κοινωνική τους νοημοσύνη, ώστε να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματά τους και τις προθέσεις των άλλων. Κάθε γυναίκα είναι ξεχωριστή και αξίζει το σεβασμό από την κοινωνία στην οποία μπορεί να προσφέρει τόσα πολλά!!